Prof. Dr. Selçuk Şirin, 2020 Ekim'inde yayımlanan Yetişin Gençler isimli kitabında, Yetişin Çocuklar'da bıraktığı yerden, 10'lu yaşların başından başlayıp yetişkinliğe dek uzanan dönemde gençlerin yaşadıkları değişimin izini sürüyor. Yetişin Gençler'e dair aldığım notları, ulaştığım özetleri ve çıkarımlarımı sizinle paylaşmak istiyorum. Burada bölüm bölüm giden bir yol izleyeceğim zira bölümlerde öne çıkan noktaları vurgulu ifade edebilmeyi ve parçadan bütüne gidebilmeyi hedefliyorum.
1. Bölüm: Gençleri anlamak için kuramsal çerçeve
Genç kavramı birbirini tümleyen iki gelişim dönemini kapsar. İlk dönem sanayileşmenin çocuklukla yetişkinlik arasına yerleştirdiği ergenliktir (11-18 arası dönem). İkinci dönem içinde bulunduğumuz post-sanayi çağının ergenlikle yetişkinlik arasına yerleştirdiği beliren yetişkinliktir (18-30 yaş arası dönem). Ergenlik döneminde sık ve şiddetli görülen ebeveynlerle yaşanan çatışmalar, duygusal sıkıntılar ve riskli davranışlar bu dönemin zorlu görülmesindeki temel sebeplerdir. Fiziksel, zihinsel ve sosyal-duygusal alandaki gelişimin ivme kazandığı ergenlik döneminin taşıdığı önem; bu dönemi anlamamızı gerekli kılıyor.
2. Bölüm: Ergenliğe geçişte fiziksel gelişim serüveni
Ergenlik döneminde fiziksel gelişim tüm vücudu kapsamakla beraber hızlı bir büyümeyi tetikliyor. Ergenin sürekli değişim içinde olan bedenine uyum sağlaması gerekiyor. Bu uyum sürecinde ergenler kendi bedenlerine dair pozitif veya negatif bir beden algısı geliştirirler. Gerek gençlerin pozitif bir beden algısı geliştirebilmesi için gerekse zihinsel ve duygusal gelişimle etkileşim içinde olup böylesine önem taşıyan fiziksel gelişimin sağlıklı ilerleyebilmesi için öncesinde çocukları bilgilendirerek onları bu sürece hazırlamak ve onları bu süreç yaşanırken yalnız bırakmamak gerek.
3. Bölüm: Genç beyin: Nasıl gelişir? Nasıl çalışır? Nasıl desteklenir?
İnsan beyni, erken çocukluk ve ergenlik döneminde hızlı ve büyük bir dönüşüm yaşar. İnsanlar arası zihinsel beceri farklarındaki asıl ayrışma -erken çocukluk döneminde ciddi mahrumiyet ve ilgisizlik söz konusu değilse- ergenlik döneminde gerçekleşir. Bu sebeple ergenlik döneminde çocuklara farklı öğrenme ortamları ve kaynaklar sunarak onların zihinsel gelişimlerini desteklemeliyiz. Bu dönemde beyin gelişiminin sağlıklı ilerlemesi, temel ve ileri düzey becerilerin edinilmesi bekleniyorsa gençlere risk alabilecekleri, denemeler yapabilecekleri olanaklar sağlamak gerekmektedir.
4. Bölüm: Gençlerde sağlıklı sosyal ve duygusal gelişim
Ergenlik döneminde göreceli olarak kültürün en belirleyici olduğu alan sosyal duygusal gelişimdir. Sosyal gelişim insan ilişkilerini, duygusal gelişim duyguları tanıma sürecini kapsar. Duyguları tanıma becerisi (öz farkındalık) kişinin kendi iç dünyasını tanımasıdır. Bu süreç şu şekilde işler: Duyguları fark etmek, duyguları adlandırmak, duyguları anlamlandırmak. Duyguları yönetmek, empati, romantik ilişkiler, akran grubu; sosyal ve duygusal gelişimdeki öne çıkan alt başlıklardır.
5. Bölüm: Gençlerde kimlik arayışı: Ben kimim?
Ergenlik döneminin temel çelişkisi "Ben kimim?" sorusuna yanıt arayışıdır. Kimlik arayışında ilk adım bu soruya yanıt aramak, ikinci adım bu soruya verilen yanıtı kabul etmektir. Bu arayışa dair dört farklı kimlik statüsünden bahsedilmektedir: Kazanılmış kimlik, ertelenmiş kimlik, ipotekli kimlik ve karmaşık kimlik. Cinsel kimlik, cinsiyete dayalı ayrımcılık, toplumsal cinsiyet rolleri bu bölümde öne çıkan alt başlıklardır.
6. Bölüm: Gençlik problemleri: Sebepler ve çözüm yolları
Ergenlik döneminde gelişim alanlarında çeşitli değişimler gözlenir. Bu dinamik değişim daima kusursuz işlemez; beraberinde akademik sorunlar, psikolojik sorunlar, kötü alışkanlıklar ve obezite gibi alt başlıklarda sınıflayabileceğimiz kimi problemler de taşır. Bu sorunlarla başa çıkabilmekte temel esas genetik ve çevresel faktörler arasında bir uyum yakalamaktır. Çocuk yetişkinlerce doğru tanınmalı, onun mizacına uygun şekilde gelişiminde desteklenmelidir.
7. Bölüm: Kariyer gelişimi
Çocukların kariyer gelişimi ilkokul yıllarında hayallerle başlar, ortaokul ve lise yıllarında bu hayaller revize edilir, üniversite sınavıyla birlikte meslek seçimi yapılarak hazırlık tamamlanır. Kariyer planlamasında yapılacak işe duyulan tutku ve 21. yüzyıl becerileri (eleştirel düşünme, problem çözme, iş birliği, zihinsel çeviklik, inisiyatif alma, sözlü ve yazılı iletişim, bilgiye ulaşma ve işleme) mutlaka göz önünde bulundurulmalı. Başarılı bir kariyer hedefi için K. Anders Ericsson'un 10 Bin Saat Kuralı'ndan faydalanılabilir.
Gençler ve gençleri dert edenler için yazılan Yetişin Gençler, bir kez daha gösteriyor ki ergenlik dönemi tıpkı diğer gelişim dönemleri gibi normal ve olağan. Ergenlik dönemi bastırılıp es geçilecek kıymetsizlikte değil. Bu dönemi ve bu dönemin içinde yer alan gelişim alanlarını doğru biçimde okumamız gerekir. Böylelikle gençleri anlamak ve onlara anlatmak için onlarla aramızda sağlıklı bir iletişim kurabiliriz. Selçuk Şirin; bilimsel verileri, hayatın gerçekleri, ebeveynlik tecrübelerini gayet anlaşılır bir üslupla Yetişin Gençler'de toplayarak gençlere ve gençleri yetiştirenlere hitap edebilme amacına ulaşmış. Kitap bir bakıma yol haritası... Kısaca genç için bu yola çıkarken nelere hazırlıklı olmak gerektiğini söylerken, yetişkinlere bu yolda gençleri nasıl desteklemek gerektiğini söylüyor. Ve tabii ki söylediği daha birçok şey var. Okuduktan sonra kitapta daha fazla mektup yer alsaydı diye iç geçirmiştim. Sonrasında düşündüm ki kitap zaten bütünüyle bir mektup samimiyetinde. Ülkemizin en kıymetli potansiyel zenginliğini olan gençlerin potansiyeline ulaşmaları dileklerimle. Bütün ümit gençliktedir: Yetişin Gençler!
"Ergenlik önce fiziksel değişimle başlar, ardından duygusal gelişim gelir, son olarak da zihinsel gelişimle tamamlanır."
"Türkiye'nin bir numaralı gündem konusu olan gençlerimizin eğitimi, sağlığı ve istihdamı meselesini gündemden düşüren her türlü yapay tartışmadan uzun durun."
"Sorunlu genç yok, sorun yaşayan genç var!"
Süleyman AKSOY
Yararlanılan kaynak: Şirin, S. (2020). Yetişin gençler. İstanbul: Doğan Kitap.
Dipnot: Yetişin Çocuklar'a dair bir tanıtım yazısı okumak isterseniz Fatma Köse'nin şu yazısını inceleyebilirsiniz: https://www.egitimlik.com/post/yetisin-cocuklar