Okuyunca Şafak Söker, kitapların gün ağartıcı yönlerine odaklanmayı sürdürüyor. 2. bölümüne Kitap Okuyan Çocuk Yetiştirmek'i konuk ediyor. Bu kitap, "Merhaba Ben Kitap" gibi okuyan nesiller yetiştirmeye katkıda bulunmak amacını güdüyor. Yirmi yıldır ilkokul öğretmenliği yapan, on beş yıldır kütüphane öğretmeni olan Megan Daley; yılları temel alan tecrübelerini kitabına aktarıyor. Dostane üslubu okuyana iyi hisler armağan ediyor. Kendimce öne çıkanları bölüm bölüm listelemek istiyorum.
Bölüm 1 Kitap Okuyan Çocuk Yetiştirmek - İlk Yıllar
Bu bölümün kapı aralamasıyla çocukların okuma becerisine sağlam bir temel oluşturma, onların kitaplarla aralarında duygusal bir bağ oluşturma düşüncelerine tanık oluruz. Bebeklere ve yeni yürüyenlere kitap okumak, şarkıların, küçük yaştan itibaren bir okuma rutini oluşturmak, yatmadan önce kitap okumak, rastlantısal ve oyunlu okuma bu bölümde işlenmiştir. Yetişkinler şuna kafa yormalıdır: Çocukların kitaplarla olan ilişkilerinde üçüncü kişi görünürde ebeveynlerdir. Ancak burada üçüncü kişinin aldığı rol mühimdir. Zira bir çocuğun kitap aşkı zaman ayırıp onunla kitap okuyan, sevilen bir yetişkinle başlar.
Bölüm 2 Kitap Okuma ve Okul - Hepsi Bir Araya Geldiğinde
Bu bölümün kapı aralamasıyla okumak kadar nadide bir zevk olduğunu düşündüğüm okuduğunu anlama ve okumaktan keyif alma düşüncelerine tanık oluruz. Verilen örnek soru fikirleri ile çocuklarla kitaplar hakkında bir sohbet başlatabilir, sohbeti ilerletebilir, hatta bunu kitaplar hakkında sohbet etme alışkanlığı ortaya çıkarmaya dek götürebilirsiniz. Okuma, yazma ve resimleme doğası gereği birbirine bağlıdır, okuma kültürünü geliştirmek adına yazmaya ve resimlere özendirmekten faydalanmak gerekir.
Bölüm 3 Okul Kütüphanesi
Bu bölümün kapı aralamasıyla okul kütüphanelerine ve kütüphane öğretmenlerine yönelik bir bakışa tanık oluruz. Teknoloji, üretim laboratuvarları ve etkinlik alanlarının dâhil edildiği kütüphanelerin modası geçmemiştir. Kütüphaneler etkinlik alanları ile daha etkileşimlidir, böylece daha sosyal buluşma yerleri olmaktadırlar. Bu bölümde yazar kaliteli çocuk kitaplarını seçmeye yönelik birtakım tavsiyeler vermiştir. Bunlar içinde "kapağına bakarak kitaba karar vermek ve fiyat noktası." öne çıkan tavsiyelerdi. Bir kitap iyi tasarlanmışsa ve kapağı sizi çekiyorsa bunun anlamı, içeriğine de özen gösterilmiş ve kafa yorulmuş olmasıdır. Nitekim kitap kapağı bir kitabı tek bir resimde özetler. Ucuz kitaplar genellikle kalıcı kitaplar olarak kalmazlar. Genellikle çok daha iyi bir düzenlemeye, daha iyi bir resimlendirmeye ihtiyaç duyan toplu üretim kitaplardır. Kitap seçiminde öz seçim konusuna da yer verilmiş.
Bölüm 4 Okuma Alanları / Bölüm 5 Kitap Okuma İncelikleri
Bölüm dördün kapı aralamasıyla evde, sınıfta, anaokulunda veya kütüphanede okuma odaklı bir alan oluşturma düşüncesine tanık oluruz. Zarif bir ada sahip bölüm beşin kapı aralamasıyla okuyucuların okuma kapsamını genişletmek için yapılabileceklere tanık oluruz.
Bölüm 6 Okuma Güçlükleri
Bu bölümün kapı aralamasıyla disleksi, işitsel işleme bozukluğu, dikkat bozuklukları, görme problemleri gibi okuma güçlüklerine tanık oluruz. Yazar kendi yaşantısından hareketle okumada farklılıklar ve zorluklara karşı bir bakış sunar ve yapılabileceklere dair tavsiyelerini paylaşır. Okuma serüvenindeki bireysel farklılıklara karşı anlayış, saygı ve destek gerekliliğinden; hayat boyu okur olmaktan bahsediliyor.
Bölüm 7 Genç Okurların Sosyal Yaşamları / Bölüm 8 Dengeli Bir Okuma Programı - Türler Şöleni
Bölüm yedinin kapı aralamasıyla sosyal kitap okurları yetiştirme bakımından okuma yarışmaları, yazar ziyaretleri, edebiyat ve kitap etkinlikleri, yazar ve illüstratör atölyeleri, festivaller ve kitap kulüplerine tanık oluruz. Yazarın; bir gün kitap okurlarının enerjik, çok sosyal ve mükemmel muhabbetli birileri olarak görünebilmesini umması bence gayet cana yakın. İsmiyle müsemma olan bölüm sekizin kapı aralamasıyla türler şölenine tanık oluruz. Birçok edebî tür incelenmiş ve bu türlerin okura katabilecekleri incelenmiştir.
Bölüm 9 Çok Modelli Okuma ve Dijital Okuma
Bu bölümün kapı aralamasıyla genç okurların teknolojide uzmanlaşması, kodlama, e-kitaplar, kitap uygulamaları, sesli kitaplar, çevrim içi hikâye okumaları ve dijital edebiyata tanık oluruz. Çağdaş okuma çalışmaları, teknolojiyle bütünleşik okuma-yazma çalışmaları; teknolojinin okuma oranları düşüren bir etken olmaktan çıkıp okumanın altın çağını başlatabileceği düşüncesini pekiştirir. Çok modelli metin; anlamın sunulan görseller, yazılar ve uzamsal uyarıcıların birleşiminden meydana geldiği resimli kitapları, grafik romanları, birtakım elektronik kitapları ve posterleri kapsar. Dijital teknolojiler, kitap okuma ve çok modelli okuma bakımından gençlerin okumayı öğrenme yöntemlerinde çok hızlı değişimler sağladı. Örneğin dijital okuryazarlık. Eğitimcileri ve ebeveynleri bekleyen en büyük zorluk, temel okuma becerilerini geliştirmek için yeni teknolojilerle iletişim ve iş birliği içinde değişim ve dönüşüme adapte olmaktır.
Bölüm 10 Görsel İçerikleri Okuma / Bölüm 11 Gelecek İçin Okumak - Sürdürebilirlik ve Doğa
Bölüm onun kapı aralamasıyla resimlendirilmiş çağdaş metinlerin zenginliklerine, onların verimliliğinden nasıl istifade edebileceğimize tanık oluruz. Görsel uyaranlarla iletişim kurma, onları anlama ve yorumlama kabiliyeti olan görsel okumadan dem vurulmuştur. Bölüm on birin kapı aralamasıyla gençlerin aktif olması, çok yönlü bir eğitim alması, sürdürülebilir bir gelecek için kitaplarla doğayı birleştirme düşüncelerine tanık oluruz. Sürdürülebilirliği, doğa sevgisini, dünya merakı ve onunla ilgilenme hissini ortak bir sağduyu ile çocuklarda uyandırabiliriz.
Bölüm 12 Farkındalıklı Okuma / Bölüm 13 Çeşitliliği Kabullenme ve Yansıtma / Bölüm 14 Zor Konuları Okuma
Bölüm on ikinin kapı aralamasıyla farkındalıklı okumaya tanık oluruz. Farkındalıklı okuma (derin okuma) o an akıl ve ruh olarak sadece kitap ve sizin olmanızı gerektirir. Etrafınızda ya da içinizde nelerin olup olmadığına bakmaz. Metnin içine girme, ona dâhil olma durumudur. Bölüm on üçün kapı aralamasıyla edebiyatta çeşitliliği kabullenme, yansıtma, çok seslilik, çok çeşitlilik, çok kültürlülük niteliklerine tanık oluruz. Bölüm on dördün kapı aralamasıyla kitapların gençlere şefkat, empati, nezaket, anlayış kazanmalarına yardımcı olduğuna tanık oluruz. Hayatta karanlık ve aydınlık tıpkı edebiyatta olduğu gibi birlikte yaşar. "Şayet bizler, yaş grubuna uygun ve dikkatle yazılmış kitaplar aracılığıyla insanların yaşayabileceği bütün duyguları çocuklarımızın tatmasına izin vermezsek onlara kötülük etmiş oluruz." Hayatın bir parçası olan zor konuları nitelikli eserlerde nitelikli bir biçimde işlemek gerekmektedir. Bu nitelikli eserler farklı hayat deneyimleri sunar; yaşamın karanlık taraflarının katlanılabilir-aşılabilir olduğunu, o karanlığın içinde ışığın gizliden gizliye var olduğunu, dirayetli duranın o ışıktan umut ve ilham alan olduğunu telkin eder.
Bölüm 15 Nasıl Yapılır?
Bu teferruatlı, kullanışlı bölümün kapı aralamasıyla kitapları ve okuma durumlarını nasıl hayatın içine dâhil edebileceğimize tanık oluruz. Şu sorulara yanıtlar aranır:
Nasıl mükemmel bir kitap hediye eden olursunuz?
Kelime fişleri ile nasıl oyun oynanır?
Bir kitap partisini nasıl organize edersiniz?
Kütüphane etkinlik alanları nasıl oluşturulur?
Haftanın kitabı kostümü nasıl hazırlanır?
Okuma yarışması nasıl yürütülür?
Bir kitap kulübü nasıl kurulur?
Bir yazar veya illüstratörü nasıl ağırlarsınız?
Kitap Okuyan Çocuk Yetiştirmek, pozitif düşüncelerin çevrelediği bir yapıt. Kitaplara ve onların gücüne inananların sevebileceği, okuyan nesiller yetiştirmeye istekli olanların başlangıç noktası olarak ele alabileceği bir eser. Kitap Okuyan Çocuk Yetiştirmek ile Merhaba Ben Kitap eşleştirilerek, eş zamanlı veya peş peşe okunabilir. Okuma kültürü ve okur yetiştirmeye yönelik bilgi dağarcığını geliştirmek için farklı farklı kaynakları incelemekte yarar var. Yazar, kitap okumaya dair pek çok konuya temas etmiş. İnandıklarını, görüşlerini, tecrübelerini aktarırken araştırmalardan, uzman görüşlerinden destek almış. Kitap okuyan çocuk yetiştirmeye dair verebilecek fikirleri var. Bu fikirlerin özeti kendimce şu şekilde: Okur yetiştirmenin can damarı, çocukla kitap arasında dostane bir bağ kurmak. Kitabın son kısmında yer alan hem yazarın hem editör Melike Günyüz'ün kitap tavsiyeleri saygıdeğer incelikte.
Var mı okumaktan alınan keyif gibisi?
Süleyman Aksoy
Yararlanılan Kaynak: Daley, M. (2020). Kitap okuyan çocuk yetiştirmek. (Çev., M. Sır). İstanbul: Orenda Kitap.